Farewell to Harold Pinter

A charismatic literary figure whose works are among the things that make life worth living !

English dramatist, Nobel Prize awarder, actor, poet, screenwriter, theatre director, campainer against human rights' abuses and more.

Strong conflicts, irony and long pauses. The price for the characters' betrayal seems to be their shelf-betrayal. The major issue of individual identity.

Pinter's works are about life and the expectation of the unexpected! "We never know what the hell's coming next", he used to say. His talent to make crisis situations humourous, though, is a kind of Pinteresque approach which could make our lives less painful.

"Pinteresque", however, was a word he really loathed. His exact comment was : " I certainly don't strive for universality, I've got enough to strive for just writing a bloody play".

Εικοτολογίες

Σύμφωνα με τα λεξικά ο παράδεισος μπορεί να είναι τρία πράγματα :

- ο κήπος που κατοίκησαν οι πρωτόπλαστοι

- ο ουράνιος τόπος της διαμονής των δικαίων μετά θάνατο

- μια τοποθεσία που θαυμάζουμε

Σε προσωπικές εμπειρίες αναμφισβήτητα ένας παράδεισος μπορεί να είναι οπουδήποτε και οτιδήποτε μας κάνει να νιώθουμε καλά. Ένα μέρος, ένα πρόσωπο, μια συνεύρεση.

Πόσο κοντά στην αλήθεια είναι, μια συζήτηση, μια κατάσταση, ένα συναίσθημα που δεν καταγράφτηκαν το ίδιο από κανέναν παρά μόνο από εμάς;

Τότε τίποτα δεν μπορεί να τα επισκιάσει όσο τα απολαμβάνουμε. Δημιουργούμε αυτή την τόσο γλυκιά, μα απατηλή εντύπωση. Ο θαυμασμός γίνεται ανυπόκριτος, οι προθέσεις ειλικρινείς και η έκβαση είναι πάντα θετική.

Αυτός ο παράδεισος όμως είναι καταδικασμένος να εξανεμιστεί. 'Οταν αυτό συμβεί, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια διαφορετική πραγματικότητα, σκληρή. Μα πιο σκληρή είναι η στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι ο παράδεισός μας είναι πλέον ένας χαμένος παράδεισος, τον οποίο δεν μπορούμε να επισκεφτούμε πια.

Αν μπορούσαμε να ξαναστήσουμε το ίδιο σκηνικό, σαν μια επιτυχημένη θεατρική παράσταση όπου κάθε βράδυ στην σκηνή όλα είναι στη σωστή θέση, το συναίσθημα δεν θα ήταν ποτέ το ίδιο. 

Αυτό το συναίσθημα λοιπόν, που χάνεται και ξεθωριάζει μπροστά στα μάτια μας, χρόνο με το χρόνο, χωρίς να έχουμε την δύναμη να το αναζωπυρώσουμε, αυτός είναι ο δικός μας χαμένος παράδεισος.

Και φυσικά τίποτα δεν μπορεί να μας εμποδίσει από το να δημιουργήσουμε έναν καινούργιο, είτε είναι αληθινός είτε αποκύημα της φαντασίας.

Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ

Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος

για τα ωραία και μεγάλα έργα

η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα

ενθάρρυνσι κ' επιτυχία να σε αρνείται·

να σ' εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες,

και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες.

Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις,

(η μέρα που αφέθηκες κ' ενδίδεις),

και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα,

και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη

που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του,

και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια.

Και συ τα δέχεσαι με απελπισία

αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.

Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι' άλλα κλαίει·

τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,

τα δύσκολα και  τ ανεκτίμητα Εύγε·

την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους.

Aυτά πού θα σ' τα δώσει ο Aρταξέρξης,

αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία·

και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

F.S.Fitzgerald's words from The Great Gatsby

"They were careless people....

they smashed up things and creatures

and they retreated back into....

their vast carelessness....

letting other people clean up the mess they had made"

Εύθραυστες σχέσεις, εύθραυστα αντικείμενα

Υστερικές τραβεστί, απελπισμένοι τοξικομανείς, μελλοθάνατοι ασθενείς, πόρνες, "πληρωμένοι" δημοσιογράφοι, γιατροί που ποτέ δεν θεραπεύουν, "βρώμικοι" μπάτσοι, διεστραμμένοι, ψυχασθενείς, εκκεντρικοί, όλοι μπλεγμένοι σε απρόβλεπτες, παράλογες και ανατρεπτικές συμπτώσεις. Ο Π. Αλμοδόβαρ "έκανε την ζωή τους Τέχνη" όπως υποστηρίζει στις συνεντεύξεις του.

Συνονθύλευμα υπερβολών από την φάρσα στο μελόδραμα. Η τραγικότητα της ειρωνείας, τα μυστικά, τα ψέματα και οι αλήθειες, ο κυνισμός, ο μύθος και η πραγματικότητα στιγματίζουν την ζωή τους. Την ζωή στο περιθώριο.

Η μοναξιά των ανθρώπων. Ο φόβος της εγκατάλειψης. Η οδύνη του χωρισμού, η νοσταλγία για το παρελθόν. Μήπως αυτά τα συναισθήματα δεν τα έχουν όλοι νιώσει κατά καιρούς;

Αντικείμενα, που συνήθως σπάνε ήρωες σε νευρική κρίση, θρυμματίζονται, όπως συνθλίβονται οι ίδιοι και τα όνειρά τους. Τα αισθήματα όμως είναι δυνατά. Οι ήρωες φωνάζουν είμαστε κι εμείς εδώ. "Ζούμε στο περιθώριο αλλά υπάρχουμε ανάμεσά σας".

Ή μήπως όλοι ζούμε στο δικό τους περιθώριο;

Φωνή βοώντος εν τη ερήμω

Τόσες πορείες, τόσες διαδηλώσεις, τόσο μελάνι σε άρθρα. Επιτέλους, τόσα χρόνια πέρασαν από την τουρκοκρατία, από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είμαστε ελεύθεροι. Πότε θα αποκτήσουμε σαφή κοινωνική ταυτότητα ;

Βολοδέρνουμε από τους προβοκάτορες στους φασίστες και από τους καρεκλοκένταυρους στους πλουτοκράτες. Αυτή η παλινδρόμηση εξυπηρετεί το πολιτικό κατεστημένο που μας απομυζεί τόσα χρόνια.

Κάθε φορά που κάποιο πολιτικό σκάνδαλο έρχεται στο φως, ή κάποιος εργάτης πεθαίνει στα ναυπηγία γιατί τα μέτρα ασφαλείας δεν ήταν επαρκή, ή κάποιο πολύνεκρο δυστύχημα συμβαίνει στις άθλιες εθνικές οδούς, ή κάποιο παιδί δολοφονείται από τις σφαίρες νταήδων αστυνομικών, ή κάποιο νεογέννητο δεν γνωρίζει ποτέ την μάνα του γιατί δεν υπάρχει η κατάλληλη ιατρική υποστήριξη στο μακρινό νησί, τότε ακούμε ότι ξαφνικά όλα θα αλλάξουν. Στομφώδεις δηλώσεις και πολυτελή στεφάνια. Κάποιοι γίνονται οι ήρωες που έχουμε τόσο ανάγκη και μας καθοδηγούν, για λίγο όμως, γιατί μόλις περάσει η επήρεια της συγκινησιακής φόρτισης, γυρίζουμε στην πεζή καθημερινότητά μας.

Και πάλι τα ίδια. Λες και βλέπουμε την ίδια ταινία τόσες φορές και από την αρχή, και το χειρότερο ; Συνειδητά... Αυτοβούλως! Πληρώνουμε και εισιτήριο.

Και τους ξαναψηφίζουμε, γιατί αν και τίποτα δεν άλλαξε, εμάς δεν μας νοιάζει, δεν ήμασταν εμείς τα θύματα της περασμένης τετραετίας, άσε που μπορεί να μας διορίσουν το παιδί, να πάρουμε επιχορήγηση, να πληρώσουμε λιγότερο πρόστιμο, να βγάλουμε εύκολα μια άδεια, να χτίσουμε στις καμένες εκτάσεις της Πάρνηθας με θέα όλη την Αθήνα και... πολλά άλλα.

Θα είναι πολύ λυπηρό να είναι αυτή η κληρονομιά στα παιδιά μας.

"Well, the tragedy is over. The failure is complete. I turn my head and go away. I took my share in this fight for the impossible." Βy Albert Camus

Πόσο μακρινή είναι η τραγωδία όταν δεν χτυπά την δική μας πόρτα. Αντίθετα πόσο κοντά μας την νιώθουμε, εάν φανταστούμε τους εαυτούς μας στην θέση των άλλων.

Μα θα περάσουν μέρες, μήνες και όλοι εμείς θα ξεχάσουμε. Όχι από αδιαφορία, αλλά γιατί κάποιος άλλος θα χαθεί και θα απασχολεί για εβδομάδες τους "ειδικούς" στα παράθυρα των εκπομπών. Οι γονείς κάποιου άλλου παιδιού θα γίνουν βορά έκτακτων συνδέσεων την ώρα του αποχωρισμού.

Και η ζωή συνεχίζεται... Αδίστακτη. Γιατί μας καθιστά πολλές φορές ανήμπορους να έχουμε τον έλεγχο των συγκυριών, των συμπτώσεων ή των προθέσεων. Όχι ανίκανους να αντιδράσουμε αλλά να προλάβουμε.

Η αποκατάσταση της ισορροπίας και της αρμονίας στις κοινωνικές ομάδες φαίνεται να είναι μια οικτρή αυταπάτη, αφού ο παράγων άνθρωπος θα είναι πάντα απρόβλεπτος...

Tι είναι αυτό που απαλύνει την οδύνη για τον χαμό ενός παιδιού σε αυτό τον χαοτικό κόσμο; Ίσως είναι στην φύση μας να επιβιώνουμε, να πορευόμαστε με τον πόνο και την χαρά μαζί και να ελπίζουμε.

Ο Φ. Νίτσε μας λέει πως τελικά η ελπίδα παρατείνει τα βάσανά μας.

Το να ελπίζουμε είναι επώδυνο και ψυχοφθόρο; Ισοδυναμεί με προσπάθεια, με πείσμα και με κραυγές ανθρώπων που φωνάζουν στους δρόμους για μια καλύτερη κοινωνία;

Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Φαίνεσθαι

Αυτή η κοινωνία, που μας καταπιέζει να φαινόμαστε ότι είμαστε κάτι διαφορετικό από αυτό που πραγματικά είμαστε, συνθλίβει σιγά σιγά τον πραγματικό μας εαυτό, για να γίνουμε τελικά αυτό που τόσο επώδυνα προσπαθούμε να δείχνουμε ότι είμαστε.

Είναι η ελαφρότητα του Φαίνεσθαι σε μεγαλύτερο βαθμό αβάσταχτη από την ελαφρότητα του Είναι ;

Τι καθορίζει τόσο επιτηδευμένα τις αποφάσεις και την πορεία μας στην ζωή ;

Τι ελαχιστοποιεί την βούλησή μας ; Γιατί συχνά αλλάζουμε το αντικείμενο των επιθυμιών μας την τελευταία στιγμή ;

Η ανεκδήλωτη απόγνωσή μας εξαιτίας των ατέρμονων προβληματισμών και των ηθικολογιών, οι οποίες κατά βάθος δεν είναι σύμφυτες με την πραγματική μας ηθική, ζητά επειγόντως τρόπο εκτόνωσης.

Ναι, θεωρώ ότι η ελαφρότητα του Φαίνεσθαι είναι ανυπόφορη, γιατί είναι συνειδητή ενώ ταυτόχρονα τρέφει ψευδαισθήσεις , σε αντίθεση με την ελαφρότητα του Είναι που μπορεί για τους άλλους να είναι αβάσταχτη, αλλά για μας τους ίδιους μάλλον περιφρουρείται από το ασυνείδητο.

Να ζει κανείς ή να μη ζει

Το βασανιστικό ερώτημα που στοίχειωνε το μυαλό του Άμλετ (αν όντως τον απασχολούσε κάτι ή έτσι ήθελε να νομίζουμε), κατά την ταπεινή μου γνώμη, θα έπρεπε να είχε διατυπωθεί λίγο διαφορετικά.

Διότι όπως έλεγε η σοφή, κατ' εμέ, γιαγιά μου "Ο γάμος θέλει τύχη, αλλά η ζωή θέλει τέχνη". Τί σχέση όμως θα μπορούσαν να έχουν η γιαγιά μου και τα αποφθέγματά της με τον Σαίξπηρ; Είναι πολύ απλό. Θα προσπεράσω βέβαια τον θεσμό του γάμου, διότι θα ήθελα πολλά ιστολόγια για να τοποθετηθώ...

Επανέρχομαι λοιπόν και ερωτώ : Να ζει κανείς ; Απαντώ : Μα ναι!

Αλλά πώς να ζει κανείς είναι το ερώτημα και πόσο γρήγορα έχει την κατά προσέγγιση απάντησή του; (Δεν νομίζω να πιστεύετε ότι θα υπάρξουν ποτέ ολοκληρωμένες απαντήσεις)

Μήπως τελικά διαπράττεται μεγάλη αδικία, αν αυτή την τέχνη την κατέχουμε καλύτερα μόνο όταν πλησιάζουμε στο τέλος της ζωής μας ; Να μην ξέραμε από την αρχή τον τρόπο !

Αν η γιαγιά μου λοιπόν είχε διαβάσει το έργο του Ουίλιαμ, σίγουρα θα επιχειρούσε να διασκευάσει τα λόγια του δύσμοιρου Άμλετ και το ερώτημα θα ήταν :

"ΠΩΣ να τη ζει κανείς" (για τους οπτιμιστές ) "ή πως να ΜΗ τη ζει κανείς" (για τους πεσιμιστές). Το δεύτερο σκέλος μπορεί να ακούγεται ασήμαντο να απαντηθεί. Για μένα όμως είναι εξίσου σημαντικό, γιατί και το να μη ζεις, θέλει...τέχνη.